Υπηρεσιακές σφραγίδες της Αυτονόμου Βορείου Ηπείρου

Η Αυτόνομη Πολιτεία της Βορείου Ηπείρου διήρκεσε 8 περίπου μήνες, από τον Φεβρουάριο ως τον Οκτώβριο του 1914. Ας δούμε λοιπόν εδώ τι οδήγησε τους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου στην δημιουργία της Αυτονόμου Βορείου Ηπείρου, και τι στον τερματισμό της. Ακόμα θα δούμε τον ιστορικό και γεωπολιτικό περίγυρο αυτής της εποχής της τόσο κρίσιμης. Το 8μηνο της Βορειοηπειρωτικής Πολιτείας είναι οι τελευταίοι μήνες πριν από την έναρξη του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου και οι πρώτοι μήνες των εχθροπραξιών του.

Στις 5 Οκτωβρίου 1912 συνασπισμένοι οι βαλκανικοί λαοί, η Ελλάδα, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βουλγαρία κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Τουρκίας για να απελευθερώσουν τις αλύτρωτες περιοχές τους ή αυτό που θεωρούσαν αυτοί δικό τους. Στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή όλοι θεωρούν την Βουλγαρία ως την πιο αξιόμαχη στρατιωτική δύναμη των Βαλκανίων, όμως πολύ γρήγορα οι εκτιμήσεις τους διαψεύδονται. Το Ελληνικό Ναυτικό μέσα σε λίγες ημέρες κυριαρχεί σε όλο τα Αιγαίο και εγκλωβίζει τον τουρκικό στόλο μέσα στα στενά των Δαρδανελίων. Ο Ελληνικός στρατός μέσα σε 22 ημέρες μπαίνει νικητής στην Θεσσαλονίκη. Στις 5 Νοεμβρίου με απόβαση απελευθερώνεται η Χειμάρρα. Στις 7 Δεκεμβρίου απελευθερώνεται η Κορυτσά και στις 14 Δεκεμβρίου 1912 η Μοσχόπολη. Ακολουθούν στις 21 Φεβρουαρίου 1913 τα Ιωάννινα, στις 23 Φεβρουαρίου το Λιασκοβίκι, στις 27 Φεβρουαρίου η Πρεμετή. Στις 3 Μαρτίου 1913 απελευθερώνεται το Αργυρόκαστρο, το Δέλβινο και οι Άγιοι Σαράντα. Την επόμενη ημέρα 4 Μαρτίου, το Τεπελένι.

Η χαρά των υπόδουλων από αιώνων Ελλήνων απερίγραπτη, παντού βγαίνουν και κυματίζουν οι ελληνικές σημαίες.

Η χαρά όμως δεν κρατάει πολύ, 2½ μήνες μετά την ολοκλήρωση με απόλυτη επιτυχία των ελληνικών σχεδιασμών, στις 17 Μαΐου 1913 υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου. Με την συνθήκη αυτή ο σουλτάνος της Οθωμανικής Τουρκίας εκχωρεί τα πέραν της γραμμής Αίνου – Μήδειας εδάφη στα βαλκανικά κράτη που τα κατέλαβαν. Με εξαίρεση την περιοχή της Αλβανίας.

Ο Αίνος είναι λιμάνι στις εκβολές του Έβρου. Η Μήδεια ήταν  παράλια κωμόπολη στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας ανάμεσα στην Αγαθούπολη (σήμερα η βουλγαρική Αχτοπόλ) και στην είσοδο του Βοσπόρου.

Τις αποφάσεις σχετικά με την τύχη της Αλβανίας, όπως αναφέρεται στην συνθήκη. Της Κρήτης, των νησιών του Αιγαίου και του Αγίου Όρους ο σουλτάνος τις αφήνει στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής εκείνης ήτοι. Στην Γερμανία, την Αυστρουγγαρία, την Γαλλία, την Μεγάλη Βρετανία, την Ιταλία και την Ρωσία. Έξη χώρες οι οποίες θα σχηματίσουν την Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου. Οι χώρες αυτές θα παζαρέψουν σκληρά μεταξύ τους τα συμφέροντά τους πάνω στις ανωτέρω 4 περιοχές, θα εκβιάσουν, θα πιέσουν και θα απειλήσουν κυρίως την Ελλάδα η οποία έχει γηγενείς πληθυσμούς σε αυτά τα εδάφη. Παρά τις διπλωματικές προσπάθειες και τα παζάρια πάνω σε εδάφη άλλων χωρών, οι 6 αυτές χώρες τελικά μετά από 14 μήνες θα εμπλακούν σε έναν παγκόσμιο πόλεμο με συνέπεια 8,6 εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες και 6.50 εκατομμύρια άμαχους νεκρούς, ως άμεση συνέπεια των πολεμικών επιχειρήσεων, χωρίς να υπολογίζονται εδώ οι παράπλευρες ανθρώπινες απώλειες από επιδημίες, κακουχίες, ξεριζωμούς κλπ.

Στις 17 Δεκεμβρίου 1913 σε συνέχεια της διάσκεψης του Λονδίνου έχουμε την διάσκεψη της Φλωρεντίας όπου με το σχετικό πρωτόκολλο καθορίζονται τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Σχεδόν αυτά που είναι και σήμερα.

Δεν δέχονται οι έξη καμία αμφισβήτηση ή διαμαρτυρία, δεν δέχονται ούτε καν δημοψήφισμα ώστε οι κάτοικοι να εκφράσουν ελεύθερα την βούλησή τους.

Ζητούν την άμεση αποχώρηση του ελληνικού στρατού και των ελληνικών θεσμών από το κομμάτι της Ηπείρου που πλέον θα γίνει γνωστό με τον όρο Βόρειος Ήπειρος. Εκβιάζουν και απειλούν πως αν η Ελλάδα δεν συμμορφωθεί θα είναι δυσοίωνη για αυτήν η τύχη των νησιών του Αιγαίου.

Ακόμα ζητούν η Ελλάδα να εκχωρήσει στην Αλβανία την νήσο Σάσωνα που βρίσκεται στην είσοδο του κόλπου του Αυλώνα. Η νήσος αυτή είχε ενσωματωθεί με την Ελλάδα το 1864 μαζί με τα Επτάνησα. Η Ελλάδα αναγκάζεται να υπακούσει. Ο Σάσων είναι το μοναδικό τμήμα ελληνικής επικράτειας που παραδίδεται σε άλλη χώρα με νόμο της Βουλής των Ελλήνων.

Ο βορειοηπειρωτικός ελληνισμός όταν μαθαίνει τα άσχημα νέα ξεσηκώνεται, οργανώνεται και στις 17 Φεβρουαρίου 1914 κηρύσσει στο Αργυρόκαστρο την Ανεξάρτητη Πολιτεία της Βορείου Ηπείρου με πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο. Έλληνες αξιωματικοί και απλοί πατριώτες από την Ελλάδα. Ιδιαίτερα Κρητικοί και Μανιάτες εντάσσονται στις δυνάμεις του Αυτονομιακού στρατού. Επιμελητείες οργανώνονται, χορηγοί προσφέρουν χρήματα για τον αγώνα του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού

Αλβανικές δυνάμεις με επικεφαλείς Ολλανδούς αξιωματικούς επιτίθενται για να διαλύσουν την νεοσύστατη πολιτεία. Οι βορειοηπειρώτες μάχονται γενναία και νικούν. Οι μεγάλες δυνάμεις αναγκάζονται εμπρός στην ορμή και το πάθος των μαχητών να αποδώσουν το καθεστώς αυτονομίας του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας.

Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονείται στο Σαράγιεβο ο διάδοχος του Αυστριακού θρόνου Αρχιδούκας Φερδινάνδος και η σύζυγός του. Η Αυστρία κατηγορεί ως υπεύθυνη την Σερβία και της κηρύσσει τον πόλεμο. Είναι η έναρξη του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό αλλάζει ριζικά τα πάντα. Οι σύμμαχοι της Αντάντ (Άγγλοι και Γάλλοι) επιδιώκουν ασφάλεια στα μετόπισθεν του ανατολικού μετώπου και προσεταιρισμό της Ελλάδας στην συμμαχία. Έτσι καλούν την Ελλάδα να ανακαταλάβει την Βόρειο Ήπειρο. Ο Ελληνικός Στρατός λοιπόν τον Οκτώβριο του 1914 καταλαμβάνει πάλι ότι πριν από 8 μήνες είχε αναγκασθεί να εγκαταλείψει και η Αυτόνομη Πολιτεία της Βορείου Ηπείρου παραδίδει την εξουσία στο ελληνικό στέμμα.

Στο χρονικό διάστημα των 8 μηνών της Αυτονόμου Πολιτείας συνέβησαν πολλά. Μάχες, ηρωισμοί, καταλήψεις, ανακαταλήψεις και πολλά ακόμα. Όμως η διοίκηση της πολιτείας πάντα λειτούργησε εξαίρετα, ιδιαίτερα αν την συγκρίνεις με την εντελώς χαοτική κατάσταση που επικρατούσε στα βόρεια της αυτονόμου πολιτείας. Στην Αλβανία που μόλις είχε δημιουργηθεί και μάλιστα για πρώτη φορά.

Εδώ βλέπουμε 8 υπηρεσιακές σφραγίδες που χρησιμοποιήθηκαν κατά το διάστημα της αυτονομίας. Τις βρίσουμε συνήθως σε υπηρεσιακά έγγραφα. Όμως μπορούν να βρεθούν και σε φακέλους επιστολών ή άλλων ταχυδρομικών αντικειμένων εφόσον ο αποστολέας ήταν ο υπηρεσιακός φορέας που αναφέρεται ή το διοικητικό πρόσωπο σε κάποιες άλλες.

Εδώ έχουμε την διοίκηση των Αγίων Σαράντα, το Κεντρικό Ταμείο και την Επιμελιτεία.

Η σφραγίδα του διοικητή της Μοσχόπολης, οπλαρχηγού από την Κρήτη, Παύλου Γύπαρη και δίπλα την υπηρεσιακή σφραγίδα του ταχυδρομείου της ίδιας πόλεως. Οι πιο πάνω σφραγίδες συνέχισαν να χρησιμοποιούνται και μετά την επάνοδο στην ελληνική διοίκηση και μέχρι την έλευση των Γάλλων και την καταστροφή της Μοσχόπολης από τους άτακτους Αλβανούς του Σαλί Μπούτκα.

Η Χειμάρρα σε όλο αυτό το διάστημα, αλλά και αργότερα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ο Χειμαρριώτης αξιωματικός της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής Σπύρος Σπυρομήλιος απελευθερώνει κατ’ εντολή της ελληνικής κυβέρνησης πρώτος την Χειμάρρα στις 5 Νοεμβρίου 1912 με απόβαση, επί κεφαλής Κρητών χωροφυλάκων και Χειμαρριωτών εθελοντών. Είναι ο πρώτος που ανακηρύσσει την αυτονομία στις 8 Φεβρουαρίου 1914. Η σφραγίδα αυτή αρχίζει να χρησιμοποιείται πριν από την αυτονομία, σε όλη την διάρκεια αυτής αλλά και μετά. Σφραγίζονται με αυτήν όχι μόνο υπηρεσιακές επιστολές και έγγραφα αλλά και απλές επιστολές, μεταφέροντας στον παραλήπτη όσα γράφει: ΤΗΝ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΗ ΧΕΙΜΑΡΡΑ ΜΕ ΤΑ ΑΚΡΟΚΕΡΑΥΝΕΙΑ που είναι τα φυσικά σύνορά της.

Οι σφραγίδες ελήφθησαν από την μελέτη του Ανδρέου Κορωναίου: Αι ελληνικαί σφραγίδες της Βορείου Ηπείρου 1912 – 1920 που εξεδόθη ως ανάτυπο της «Φιλοτέλειας» το 1978.

Δημήτρης Περδίκης