ΤΕΡΕΖΙΕΝΣΤΑΝΤ – Η βιτρίνα μιας γενοκτονίας

Το Τερέζιενσταντ βρίσκεται στην βόρεια Τσεχία. Ένα στρατιωτικό φρούριο και μία καστροπολιτεία με ψηλά τείχη σε αστεροειδές σχήμα όπου μπορούσε να σταθμεύσει στρατιωτική δύναμη μερικών χιλιάδων ανδρών. Κατασκευάστηκε το 1780, δημιούργημα του αυστριακού αυτοκράτορα Ιωσήφ Β’ (1741-1790). Το αφιέρωσε στην μητέρα του, αυτοκράτειρα Μαρία – Θηρεσία. Σήμερα το Τερέζιενσταντ ονομάζεται Τερέζιν και είναι μία μικρή πόλη με 2.947 κατοίκους.

Μετά την συνθήκη του Μονάχου οι Γερμανοί κατέλαβαν και διαμέλισαν την Τσεχοσλοβακία. Η πόλη βρέθηκε στην επικράτεια του γερμανικού προτεκτοράτου της Βοημίας και Μοραβίας. Οι Γερμανοί ανακαίνισαν και εκσυγχρόνισαν τις παλιές στρατιωτικές υποδομές και άρχισαν να φέρνουν Εβραίους από την Πράγα και από άλλες περιοχές αργότερα καθώς και άτομα με αντιστασιακή δράση. Το  1941 αναφέρεται πλέον ως γκέτο.

Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός είχε δεχτεί πλήθος από αιτήματα από διάφορες χώρες και από εβραϊκούς συλλόγους ανά την υφήλιο για να ερευνήσει για την τύχη των Εβραίων που συγκέντρωναν και επιβίβαζαν σε τραίνα οι Γερμανοί, τα οποία έφευγαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός πίεζε λοιπόν τους Γερμανούς ζητώντας πληροφορίες. Οι Γερμανοί τότε έθεσαν σε εφαρμογή το σχέδιο τους. Έφεραν στο Τερέζιενσταντ καλλιτέχνες, ζωγράφους, ηθοποιούς και άλλους σημαντικούς Εβραίους. Οργάνωσαν στην καστροπολιτεία έναν… πρότυπο οικισμό και κάλεσαν την επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Αυτοί βρέθηκαν σε μία ονειρική πόλη. Στην πλατεία ένας ζωγράφος ζωγράφιζε, το θέατρο έδινε παραστάσεις όπερας, ο φούρνος έβγαζε ζεστό εκλεκτό ψωμί, τα παιδιά παίζανε στο «Σπίτι του Παιδιού», κάποιοι παραλάμβαναν δέματα στο ταχυδρομείο, 

Το "χαρτονόμισμα" των 100 κορωνών εικονίζει τον Μωυσή να κρατάει τις "10 εντολές", επίσης υπάρχει το Άστρο του Δαβίδ. Κάτω αριστερά διακρίνεται το "THERESIENSTADT AM JANUAR 1944"'. Προσέξτε την κεντρική επιγραφή ";QUITTUNG UBER HUNDERT KRONEN" δηλαδή ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΕΚΑΤΟ ΚΟΡΩΝΕΣ. Δεν είναι ακριβές το ποσό και η ΠΑΡΑΛΑΒΗ τι σημαίνει; 

κυκλοφορούσαν τοπικά χαρτονομίσματα με τα οποία μπορούσαν να αγοράσουν ότι ήθελαν. Όλα ήσαν τέλεια, κανένα παράπονο δεν υπήρχε.

Μόλις όμως η επιτροπή έφευγε όλα άλλαζαν. Οι «κάτοικοι» φορτώνονταν στα βαγόνια και έφευγαν για το Άουσβιτς και καινούρια φουρνιά Εβραίων ερχόταν να τους αντικαταστήσει. Υπήρχαν κρεματόρια, κρατητήρια και ομαδικοί τάφοι που ήσαν καλά κρυμμένοι από τα μάτια της επιτροπής. 141.184 άτομα συνολικά πέρασαν από το Τερέζιενσταντ. Από αυτά 88.202 εστάλησαν στα στρατόπεδα εξόντωσης, 33.456 θανατώθηκαν στο Τερέζιενσταντ, 1654 αφέθησαν ελεύθερα (!!), 784 τράπηκαν σε φυγή, από τους οποίους 276 συνελήφθησαν ή φονεύθηκαν. 16.832 άτομα βρέθηκαν ζωντανοί και απελευθερώθηκαν από τον σοβιετικό στρατό που έφτασε στις 9 Μαΐου 1945

Στις 10 Ιουλίου 1943 κυκλοφόρησε ένα γραμματόσημο στο Τερέζιενσταντ, πράσινο, εικονίζει ένα ειδυλλιακό τοπίο. Δεν φέρει ονομαστική αξία και προοριζόταν για την αποστολή δεμάτων. Το γραμματόσημο είναι τυπωμένο σε λευκό χαρτί και έχει γραμμική οδόντωση 10½. Τυπώθηκε στο Κρατικό Τυπογραφείο, στην Πράγα, σε φυλλαράκια 4 γραμματοσήμων και σε φύλλα των 25 (5Χ5). Η ποσότητα που τυπώθηκε είναι 76.000 γραμματόσημα. Βρίσκονται και χωρίς οδόντωση, τα οποία δεν έχουν βρεθεί σφραγισμένα, είναι ή χαρακτηρισμένα άχρηστα τυπογραφείου ή κρατημένα για «δώρα».

Τα φυλλαράκια των τεσσάρων φέρουν αρίθμηση στο κάτω μέρος και είναι τυπωμένα σε πολύ καλής ποιότητας χαρτί. Αναφέρεται πως έχουν βρεθεί φυλλαράκια και σε άλλα χρώματα. Πιθανό να είναι χρωματικά δοκίμια.

Τα φυλλαράκια αυτά προσφέροντο ως δώρα στα μέλη των επιτροπών του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που επισκέπτοντο την πόλη για έλεγχο. 

Το γραμματόσημο αυτό περιλαμβάνεται και τιμολογείται στον κατάλογο Michel, στο τέλος του Γερμανικού προτεκτοράτου της Βοημίας και Μοραβίας.

Στο φιλοτελικό εμπόριο κυκλοφορούν και πολλά πλαστά ή και γνήσια με πλαστές σφραγίδες.

Δημήτρης Περδίκης