Κοσμάς ο Αιτωλός

 

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

 

Το 1961 ανακηρύχθηκε Άγιος της ορθοδοξίας. Την εποχή του ο λαός τον ανέφερε ως «Πατερούλη» και ως «Πατροκοσμά». Είναι ταυτόχρονα Εθνομάρτυρας και Οσιομάρτυρας. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός υπήρξε σημαντική φυσιογνωμία των προεπαναστατικών χρόνων με ένα τεράστιο έργο κυρίως εθνικό σε μία εποχή που αντιμετώπιζε φαινόμενα έντονου εξισλαμισμού.

Γεννήθηκε το 1714 στο χωριό Μέγα Δένδρο Απόκουρου, κοντά στο Θέρμο Αιτωλίας. Το όνομά του ήτανε Κώνστας Εσωχωρίτης. Από πολύ νωρίς φάνηκε η έφεσή του προς τα γράμματα και την ιεροσύνη. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε από τον ιεροδιάκονο Γεράσιμο Λύτσικα. Μαθήτευσε σε διδασκαλεία στην Παρνασσίδα και στην Ναυπακτία.

Το 1749 σε ηλικία 35 ετών φθάνει στο Άγιο Όρος όπου αρχίζει ανώτερες σπουδές στην θεολογία και την φιλοσοφία στην Αθωνιάδα σχολή. 

Στην μονή Φιλοθέου εκάρη μοναχός και έλαβε το όνομα Κοσμάς. Το 1759 εγκατέλειψε το μοναστήρι και μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου έλαβε από τον πατριάρχη Σεραφείμ εντολή να περιοδεύσει σε Ήπειρο, Μακεδονία και Δυτική Ρούμελη στα πλαίσια της αντιμετώπισης του αυξανόμενου εξισλαμισμού.

Ο μοναχός Κοσμάς αρχίζει να γυρίζει την Μακεδονία, την Ήπειρο και την Ρούμελη από χωριό σε χωριό. Παροτρύνει τον λαό να χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα. Τα ιερά κείμενα είναι όλα γραμμένα στα ελληνικά, πως θα τα διαβάσετε; Λέει στις ομιλίες του. Συνιστά στον λαό να χτίζει σχολεία, να μαθαίνουν όλοι γράμματα. Μέσα σε 20 χρόνια ίδρυσε πάνω από 200 σχολεία.

Τις ομιλίες του στα διάφορα χωριά τις διακρίνουμε σε διδαχές και σε προφητείες, οι οποίες πραγματικά εντυπωσιάζουν και πολλές έχουν ολοφάνερα πραγματοποιηθεί. Σημαντικό στοιχείο για τις σκέψεις των Ρωμιών ραγιάδων ήταν το ερώτημα που λάβαινε αλλά και οι σχετικές προφητείες που έκανε.

Πότε θα έρθει το ποθούμενο; Δηλαδή πότε θα ελευθερωθούμε από τον τουρκικό ζυγό. Αυτό ήταν το συχνότερο ερώτημα αλλά και θέμα πολλών προφητειών του.

Την πρώτη φορά που επισκέφτηκε την Χειμάρρα, της Βορείου Ηπείρου, είδε πως υπάρχουν πάμπολλες εκκλησίες, μία για κάθε σόι. Όμως σχολείο δεν υπήρχε. Συνιστά στους Χειμαρριώτες να μην χτίζουν μόνο εκκλησίες αλλά να χτίζουν και σχολεία. Ο κόσμος απόρησε πως είναι δυνατόν ιερωμένος να μιλάει έτσι. Τότε για να πείσει τους Χειμαρριώτες παίρνει έναν κασμά και αρχίζει να γκρεμίζει μία εκκλησία. Τότε ο λαός της Χειμάρρας κατάλαβε και έχτισε στο σημείο αυτό μία μεγάλη εκκλησία, τους Αγίους Πάντες και δίπλα το σχολείο της Χειμάρρας. Την Ακροκεραύνειο σχολή. Σήμερα οι Άγιοι Πάντες είναι πάντα η κύρια εκκλησία και δίπλα λειτουργεί το 9τάξιο ελληνικό σχολείο που πλέον λέγεται και «Όμηρος»

Κάποτε ο Πατροκοσμάς βρέθηκε στο Τεπελένι. Εκεί βρισκόταν και ο Αλή της Χάμκως, αυτός που αργότερα έγινε πασάς στα Ιωάννινα, ο οποίος είχε ακούσει για τις διδαχές και τις προφητείες του. Ζήτησε λοιπόν να συναντήσει τον Άγιο Κοσμά. Όταν τον φέρανε του είπε: Πες μου πατερούλη τι μου επιφυλάσσει το μέλλον, θα πάω στην Πόλη; (Εννοούσε αν θα γίνει σουλτάνος. Αυτό ήταν το πρώτο του όνειρο, αργότερα συμβιβάστηκε να κάνει το πασαλίκι του ανεξάρτητο κράτος). Ο Άγιος Κοσμάς του είχε απαντήσει: «Θα γίνεις μεγάλος άνθρωπος, θα κυριεύσεις όλη την Αρβανιτιά, θα υποτάξεις την Πρέβεζα, την Πάργα, το Σούλι, το Δέλβινο, το Γαρδίκι και αυτό το τάχτι του Κουρτ πασά. Θα αφήσεις μεγάλο όνομα στην οικουμένη. Και στην Πόλη θα πας, μα με κόκκινα γένια, Αυτή είναι η θέληση της Θείας Πρόνοιας. Ενθύμου όμως εις όλην την διάρκεια της εξουσίας σου να αγαπάς και να υπερασπίζεσαι τους χριστιανούς, αν θέλεις να μείνει η εξουσία εις τους διαδόχους σου».

‘Ότι του είχε πει ο Πατροκοσμάς έγιναν. Στις 24 Ιανουαρίου/ 6 Φεβρουαρίου 1822 στην διάρκεια της πολιορκίας των Ιωαννίνων από τον Χουρσίτ πασά, ο Αλή Πασάς μαζί με την κυρά Βασιλική κρυβότανε στο νησάκι των Ιωαννίνων, στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος. Το κρησφύγετο προδόθηκε. Στρατιώτες του Χουρσίτ φτάσανε, τον αποκεφάλισαν και το κεφάλι όπως ήτανε με κόκκινα από το αίμα τα γένια το στείλανε στον σουλτάνο στην Πόλη.

Έτσι επαληθεύθηκε η προφητεία του Αγίου Κοσμά πως θα πας στην Πόλη, μα με κόκκινα γένια.

Αξίζει να αναφερθούν μερικές άλλες προφητείες που δεν χρειάζονται καμίας επεξήγησης.

 

Θα βγουν πράγματα από τα σχολεία που ο νους σας δεν φαντάζεται.

 

Θα δείτε στον κάμπο αμάξι χωρίς άλογο να τρέχει γρηγορότερα από τον λαγό.

 

Θαρθεί καιρός που θα ζωσθεί ο τόπος με μία κλωστή.

 

Θαρθεί καιρός που οι άνθρωποι θα ομιλούν από ένα μακρινό μέρος σε άλλο σαν νάναι σε πλαγινό δωμάτιο.

 

Θα δείτε να πετάνε άνθρωποι στον ουρανό σαν μαυροπούλια και να ρίχνουν φωτιά στον κόσμο.

 

Η θανάτωση του Αγίου Κοσμά έγινε μετά από πιέσεις Εβραίων προς τον πασά του Βερατίου. Ο Πατροκοσμάς κήρυττε τα παζάρια να μην γίνονται Κυριακή που είναι ημέρα αφιερωμένη στον Κύριο, αλλά να διενεργούνται Σάββατο. Σε αυτό αντιδρούσαν οι Εβραίοι που ζημίωναν από αυτό.

Όταν ο Άγιος Κοσμάς έφτασε στο Βεράτι ο πασάς προσφέρθηκε να του δώσει δυο συνοδούς, για την ασφάλειά του, επειδή δήθεν υπήρχαν κακούργοι ληστές στην περιοχή. Μετά την αναχώρηση από το Βεράτι, το βράδυ σταμάτησαν για να διανυκτερεύσουν στις όχθες του ποταμού Άψου (Σεμάν στα αλβανικά). Εκεί οι «συνοδοί» του παππούλη τον στραγγάλισαν και έριξαν το άψυχο σώμα στο ποτάμι, ήταν 24 Αυγούστου 1779. Το σώμα του 65χρονου οσιομάρτυρα παρασύρθηκε από το ρεύμα για πολλά χιλιόμετρα. Τελικά σκάλωσε στην όχθη κοντά στο χωριό Κολικόντασι. Εκεί πιστοί το εντόπισαν και με ευλάβεια τον έθαψαν κοντά στο χωριό. Ο Αλή, μετέπειτα πασάς, όταν πληροφορήθηκε την θανάτωση του, έδωσε εντολή για να ανεγερθεί εκκλησία στον τόπο της ταφής του. Ο ναός αυτός ολοκληρώθηκε το 1814. Σήμερα στον χώρο αυτόν υπάρχει μεγαλοπρεπές μοναστήρι που δέχεται πολυάριθμους πιστούς προσκυνητές.

Ο εθνομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες του «ποθούμενου» που πήρε ουσιαστική μορφή το 1821.