Θράκη 1913, το κράτος των 56 ημερών

 

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης 

Κατά τον 1^ον Βαλκανικό Πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1912 η Βουλγαρία κατόρθωσε να καταλάβει σχεδόν όλη την Θράκη. Κατά τον 2^ο Βαλκανικό Πόλεμο που ακολούθησε, η Δυτική Θράκη κατελήφθη από ελληνικά στρατεύματα η δε Ανατολική Θράκη ανακαταλήφθηκε από τους Τούρκους.

Την 14^η Ιουλίου 1913 σύνταγμα Κρητών της 8^ης μεραρχίας κατέλαβε την Κομοτηνή. Στις 7 Αυγούστου είχαν βρεθεί γραμματόσημα της οθωμανικής διοίκησής τα οποία είχαν επισημανθεί με τον ελληνικό θυρεό και με επιγραφή «ΕΛΛ.ΔΙΟΙΚ.ΓΚΙΟΥΜΟΥΛΤΖΙΝΑΣ» και νέες τιμές σε ελληνικό νόμισμα.

Μετά την λήξη του πολέμου συνεκλήθη συνέδριο στο Βουκουρέστι για την ρύθμιση των θεμάτων των βαλκανικών πολέμων. Το συνέδριο του Βουκουρεστίου αποφάσισε μετά από έντονες διπλωματικές διεργασίες την απόδοση της Δυτικής Θράκης στην Βουλγαρία

Έντονη ήταν η ανησυχία των πληθυσμών που κατοικούσαν στην Δυτική Θράκη για την τύχη των. Κατά την προηγούμενη κατοχή της περιοχής από τις βουλγαρικές δυνάμεις (Οκτώβριος 1912 ως Ιούλιος 1913) οι Βούλγαροι είχαν δείξει τις προθέσεις τους να πραγματοποιήσουν πόγκρομ ή εθνοκάθαρση κατά των μη Βουλγάρων που κατοικούσαν εκεί. Σχεδόν όλες οι οικογένειες των Ελλήνων είχαν απομακρυνθεί από την πόλη της Κομοτηνής και είχαν εξοριστεί σε κάποια χωριά.

Ένα κείμενο γραμμένο στην γαλλική γλώσσα αποστέλλεται προς τις μεγάλες δυνάμεις. Το υπογράφουν οι μητροπολίτες: Χρύσανθος Κομοτηνής, Διδυμοτείχου Φιλάρετος και Τραπεζούντος Νικόλαος. Με αυτό ζητούν όπως η Δυτική Θράκη ενωθεί με την Ελλάδα ή να μείνει κράτος αυτόνομο και ουδέτερο. Οι Θρακιώτες αυτονομιστές έστειλαν επιτροπές στην Ελλάδα και την Τουρκία για να ζητήσουν βοήθεια στο εγχείρημά τους. Ο μητροπολίτης Χρύσανθος συναντιέται με τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο οποίος του δηλώνει πως το θέμα έχει κλείσει και τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει την υπαγωγή της Θράκης στην Βουλγαρία. Η Ελλάδα είχε υπογράψει ήδη την συνθήκη του Βουκουρεστίου η οποία και την δέσμευε.

Η Τουρκία τους δέχεται πιο ευνοϊκά. Στην Κωνσταντινούπολη είχε φτάσει αντιπροσωπεία Μουσουλμάνων, Ορθοδόξων και Εβραίων Θρακών. Ο Γάλλος πρέσβης τους βοήθησε, η τουρκική κυβέρνηση τους φέρθηκε εγκάρδια. Εκεί τότε με γαλλική βοήθεια συντάχθηκε ο καταστατικός χάρτης της αυτόνομης πολιτείας. Οι πρεσβείες της Μεγάλης Βρετανίας, της Αυστρίας και της Ρωσίας όμως αρνήθηκαν να τους δεχθούν.

 Η Τουρκία απέστειλε στην Δυτική Θράκη στρατιώτες μεταμφιεσμένους σε χωρικούς. Ακόμα Τούρκοι αξιωματικοί επικεφαλείς σωμάτων τσετών πέρασαν στην Δυτική Θράκη και άρχισαν τις επιθέσεις σε βουλγαρικά χωριά, καίγοντας τα χωριά Μοναστήρι και Σισανλί  (Ποντίκια) όπου σκότωσαν 42 γυναικόπαιδα. Όμως και η Βουλγαρία είχε πριν λίγες εβδομάδες προχωρήσει σε ομαδικές σφαγές Τούρκων αμάχων στην Βουλγαρία, όταν είχε γίνει γνωστή η ανακατάληψη της Αδριανούπολης από τον τουρκικό στρατό.

Το αυτονομιακό κίνημα είχε ξεκινήσει από μουσουλμάνους ορεινών χωριών της Ροδόπης στις 16 Αυγούστου. Οι κινηματίες έφτασαν στην Κομοτηνή στις 31 Αυγούστου (1913). Ο ελληνικός στρατός είχε ήδη εγκαταλείψει από τις 13 Αυγούστου την πόλη. Τελευταίος είχε φύγει ο Κρητικός λοχίας Γεώργιος Παπαηλιάκης ο οποίος πήρε μαζί του και την σημαία από το διοικητήριο, δώρο της αδελφότητας Ελληνίδων Κομοτηνής.

  Στις 31 Αυγούστου 1913 έγινε η ανακήρυξη της Αυτονόμου Πολιτείας της Δυτικής Θράκης. Ονομάστηκε και το κράτος των 56 ημερών. Φρούραρχος της πόλης τοποθετήθηκε Έλληνας. Αμέσως ανέλαβε καθήκοντα η «Προσωρινή Κυβέρνηση της Δυτικής Θράκης» με πρόεδρο τον Μεχμέτ Χαφούζ Σαλάχ Εφέντη. Μέλη της οί Σουλεϊμάν Ασκερή Μπέη, Ρεσίτ Μπέη, Ρεϊφ Μπέη, ο επίσκοπος Μαρωνείας Νικηφόρος, ο Αρμένιος Μ.Ταμπακιάν και ο Εβραίος Γιακά Κασαβή. Γραμματέας ορίστηκε ο Χαφούζ Γκαλήπ ο οποίος μετά την ένωση της Θράκης με την Ελλάδα, το 1920 έγινε βουλευτής της Ελληνικής Βουλής. Προσωρινοί διοικητές διορίστηκαν στην Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) Τούρκος και στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) και Σουφλί Έλληνες

Το ιδρυθέν κράτος είχε έκταση 8.600 τ.χ. και πληθυσμό περί τους 500.000 κατοίκους, από τους οποίος οι μισοί περίπου ήσαν Έλληνες και οι υπόλοιποι ήσαν Τούρκοι, Πομάκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Βούλγαροι και Λεβαντίνοι.

Δημιουργήθηκε στρατός και σημαία. Εκδόθηκαν γραμματόσημα, ετοιμάστηκαν διαβατήρια και κυκλοφόρησε εφημερίδα.

  Η Τουρκία ήταν φιλική με τους αυτονομιστές μέχρι τις 10 Οκτωβρίου 1913 οπότε υπέγραψε την συνθήκη με την Βουλγαρία. Με την συνθήκη αυτή η Τουρκία αναγνώρισε την βουλγαρική κυριαρχία στην Δυτική  Θράκη και η Βουλγαρία της τουρκική κυριαρχία στην Ανατολική Θράκη

Τότε για πρώτη φορά η Βουλγαρία έστειλε στρατό και λοιπό προσωπικό για να ασκήσει την εξουσία της στην Δυτική Θράκη βάσει των συνθηκών Βουκουρεστίου και Κωνσταντινουπόλεως. Τότε βέβαια καταλύθηκε και η αυτόνομη διοίκηση στις 25 Οκτωβρίου 1913.

Στην συνέχεια η βουλγαρική διοίκηση που ανέλαβε φρόντισε να εξορίσει ή να απελάσει ολόκληρο τον ελληνικό πληθυσμό. Τον Νοέμβριο του 1914 επισκέφθηκε την Θράκη ο Βούλγαρος μονάρχης Φερδινάνδος. Τότε άρχισε ένας μαζικός εποικισμός από Βουλγάρους στην Ροδόπη. Οι δε εκκλησίες, τα σχολεία και η μητρόπολη έγιναν όλα βουλγαρικά.

Το 1918 η Δυτική Θράκη απελευθερώθηκε από συμμαχικά στρατεύματα που ίδρυσαν την Συμμαχική Διοίκηση Θράκη  

Το 1920 η Δυτική Θράκη ενσωματώθηκε στην μητέρα Ελλάδα.

Τα πρώτα γραμματόσημα το «Κράτος της Δυτικής Θράκης» τα κυκλοφόρησε στις 8 Σεπτεμβρίου 1913 με δυο σφραγίδες με επιγραφή Μαουαρεσί Χυκουμέτ ήτοι Προσωρινή Κυβέρνηση. Με αυτή σφράγιζαν φύλλα χαρτιού και έτσι δημιούργησαν γραμματόσημα αποκοπτόμενα με ψαλίδι. Το ένα με αναγραφόμενη αξία 1 πιάστρα σφραγιζόταν με μπλε μελάνι, Το δεύτερο με αξία 2 πιάστρες με βιολέ μελάνι. Οι σφραγίδες μπαίνανε και σε φακέλους στην άνω δεξιά γωνία και έτσι δημιουργούσαν μονόφυλλα.

Λίγες ημέρες αργότερα με τον ίδιο τρόπο δημιούργησαν δυο όμοιου μεγέθους σφραγίδες με άλλη επιγραφή «Χουκουμέτ Μουστουκλισί, δηλαδή «Αυτόνομη Κυβέρνηση».

Ακόμα σε μικρότερες διαστάσεις (19½ Χ 29½ χιλ. τρείς σφραγίδες με αξίες 10 παράδες (κόκκινο μελάνι), 20 παράδες (βιολέ) και 1 πιάστρο (μπλε) με την ίδια επιγραφή.

Όλα αυτά υπάρχουν σε ένα μεγάλο πλήθος χαρτιού απλό, διαφανές, ραβδωτό, με υδατόσημο. Επίσης σε διάφορες ποικιλίες όπως γραμματόσημα σε λάθος χρώμα μελανιού ή και σε άλλο χρώμα μελανιού, ζεύγη αντίποδα κ.ά. που δείχνει πως είχαν να εξυπηρετήσουν… διάφορες φιλοτελικές προτάσεις ή ίσως είχανε… μεθύσει και δεν ξέρανε τι κάνανε. Μάλλον το πρώτο ίσχυε!

Τον Οκτώβριο έχουμε και άλλες επισημάνσεις πάνω σε βουλγαρικά γραμματόσημα με επιγραφές πάντα στα τουρκικά με αραβική γραφή, άλλα σε χρώμα μπλε και άλλα σε χρώμα κόκκινο.

Επίσης σε ελληνικά γραμματόσημα, λιθογραφικά και εκστρατείας.

Ακόμα μία έκδοση τυπογραφικής επισήμανσης σε τουρκικά γραμματόσημα 1909-13. Σειρά 6 αξιών. Η έκδοση αυτή κυκλοφόρησε μόνο στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) όπου οι κάτοικοι με την αποχώρηση του ελληνικού στόλου και ενώ περίμεναν με φόβο να φτάσουν οι Βούλγαροι είδαν να έρχονται οι αυτονομιακοί από την Κομοτηνή με επικεφαλής Έλληνα διοικητή.

Αυτά όλα συνέβαιναν στην δυτική Θράκη του 1913 σε σκηνικό οπερετικό και γραφικό αλλά και δραματικό με τις εκτελέσεις αμάχων.