Τα γραμματόσημα του Μακρονησίου

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

 

Στον κόλπο της Σμύρνης υπάρχει μία συστάδα από νησιά, μεγαλύτερο από τα οποία είναι το Μακρονήσι ή Εγγλεζονήσι ή Uzunada (τουρκικά), έχει έκταση 25,4 τ.χλμ. (6X2½ μίλια)

To Μακρονήσι πριν από το 1922 είχε 2500 κατοίκους περίπου, οι περισσότεροι ήσαν Έλληνες. Ο Θόλος ή Άη Νικόλας ήταν το μεγαλύτερο χωριό στην ανατολική πλευρά. Ο Άγιος Παντελεήμονας ήταν στα βορειοανατολικά και η Αγία Παρασκευή στην δυτική πλευρά του νησιού.

Σήμερα στο νησί δεν υπάρχει κανένας ιδιώτης κάτοικος. Το νησί χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς μόνο σκοπούς και επισκέψεις δεν είναι δυνατές. Αυτό μου φέρνει στο μυαλό την τουρκική φρασεολογία περί… στρατιωτικοποιημένων ελληνικών νησιών!!

Κατά την διάρκεια του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου, στις αρχές Σεπτεμβρίου  1915 ένας στολίσκος ελαφρών σκαφών του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού υπό τον κυβερνήτη Μόρτον Σμαρτ κατέλαβε το Μακρονήσι αποβιβάζοντας ναυτικό άγημα. Τα πλοία που έλαβαν μέρος στο εγχείρημα ήσαν τα: Penelope, Anzac, Mary Rose και California. Η απόβαση έγινε στην ανατολική πλευρά του νησιού όπου και το μεγαλύτερο χωριό, ο Θόλος ή Άη Νικόλας. Εκεί δημιουργήθηκε μία ναυτική βάση, “Nikola” όπως την ανέφεραν οι Βρετανοί. Στα βόρεια του νησιού δημιουργήθηκε μία άλλη βάση που αναφέρεται ως Northend.

To νησί ονομάζεται από τους Βρετανούς Long Island, η μετάφραση δηλαδή στα Αγγλικά της λέξης Μακρονήσι. Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν και μία άλλη ονομασία για το νησί, Κιουστάν, όπως οι Τούρκοι αποκαλούν το νησί, παράλληλα με τον όρο Ουζούναντα.  

Πρώτη ενέργεια της διοίκησης είναι η περισυλλογή και η παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες από διάφορα έθνη. Γύρω στα 5000 άτομα λόγω του πολέμου και των τουρκικών διωγμών έχουν φθάσει στο νησί ή προσπαθούν να φτάσουν. Ο βρετανικός στολίσκος βγαίνει για να περισυλλέξει πρόσφυγες που προσπαθούν να φτάσουν στο νησί.

Όλοι πιάνουν δουλειά στο νησί. Φθάνει ο Βρετανός υποπρόξενος Heathcote – Smith με τους βοηθούς του. Ετοιμάζουν και βοηθούν τους Βρετανούς πράκτορες οι οποίοι από εδώ προωθούνται για δράση στην Μικρά Ασία.

Το Long Island επικοινωνεί με το Port Iero, την βρετανική βάση στον όρμο της Γέρας, στην Μυτιλήνη. Όμως η καρδιά των γεγονότων χτυπάει στο Μακρονήσι.

Τον Ιανουάριο του 1916 φθάνει στο Μακρονήσι το αντιτορπιλικό Ribble.

Αποβιβάζει 200 Έλληνες εργάτες από την Μυτιλήνη για να κατασκευάσουν έναν αεροδιάδρομο στο νησί. Στις 29 Ιανουαρίου το έργο τελειώνει και τα σχόλια της βρετανικής διοίκησης είναι εξαιρετικά επαινετικά. Τώρα πλέον το νησί έχει και αεροπορική επικοινωνία.

Στις 7 Μαΐου 1916 αρχίζει η ετοιμασία και η διάθεση ιδιαίτερων γραμματοσήμων για το νησί. Αυτό σημαίνει βέβαια την ύπαρξη ταχυδρομείου. Φυσικά κάθε στρατιωτική ή ναυτική μονάδα διαθέτει ταχυδρομείο, σχεδόν πάντα ατελώς, χωρίς γραμματόσημα. Όμως την ίδια εποχή οι Γάλλοι στο Καστελόριζο και στη νήσο Ρουάντ στην Συρία πραγματοποιούν κάτι αντίστοιχο.

Ακόμα γραμματόσημα που ετοιμάζουν οι Βρετανοί για γερμανικές αποικίες που καταλαμβάνουν έχουν την ίδια παρουσίαση, κάτι που δείχνει πως όλα εκτελούνται κάτω από τις οδηγίες μίας ανώτερης αρχής και δεν είναι καπρίτσιο κάποιου περίεργου φιλοτελιστή διοικητή. 

Για την δημιουργία των γραμματοσήμων χρησιμοποιείται γραφομηχανή. Στην αρχή επισημαίνονται τουρκικά χαρτόσημα και όταν αυτά τελειώνουν τότε αρχίζει η εκτύπωση σε χαρτί. Διαφορετικά ήδη χαρτιού, αποχρώσεων και ποιοτήτων που προέρχονται από διάφορα προς χρήση από το ναυτικό χαρτιών, όπως χαρτί από βιβλίο αντιγραφής κλπ. Για την επιτάχυνση της εργασίας χρησιμοποιείται καρμπόν και τα φύλλα εκτύπωσης μπαίνουν πολλαπλά στις γραφομηχανές. Χρhσιμοποιούνται μελανοταινίες μαύρες και άλλων χρωμάτων.

Δημιουργούνται δυο ταχυδρομικά γραφεία που προσφέρουν σχεδόν πλήρεις ταχυδρομικές υπηρεσίες. Μόνο μία υπηρεσία δεν γινόταν δεκτή: Η εκτέλεση ταχυδρομικής παραγγελίας για την αποστολή γραμματοσήμων. Το ένα ταχυδρομικό γραφείο βρίσκεται στο χωριό Θόλος ή Άη Νικόλας, Nikola για τους Άγγλους, φέρει τον κωδικό S. Το άλλο ταχυδρομικό γραφείο με κωδικό Ε αναφέρεται από τους Άγγλους Northend. Είναι προφανές πως πρόκειται για το χωριό Άγιος Παντελεήμων, το βορειότερο χωριό του νησιού. Να προφέρει κάποιος Άγγλος το όνομα του χωριού μάλλον κρίθηκε υπερβολικά δύσκολο και έτσι ονομάστηκε Northend.

Στο νησί έγινε διαχωρισμός αρμοδιοτήτων. Την εκτύπωση των γραμματοσήμων την ανέλαβε η ναυτική διοίκηση, τα δυο ταχυδρομεία για το κοινό και την διάθεση των γραμματοσήμων ανέλαβε η πολιτική διοίκηση που δημιουργήθηκε. Πολιτικός διοικητής του νησιού ανέλαβε ο κυβερνήτης Pririe Gordon.

Τα πρώτα γραμματόσημα που κυκλοφόρησαν στο νησί ήσαν επισημασμένα σε τουρκικά χαρτόσημα, άρχισαν να ετοιμάζονται και να διατίθενται στις 7 Μαΐου 1916. Η επισήμανση ήταν σε 4 γραμμές.

 Στην άνω πρώτη γραμμή αναγράφεται G.R.I. τα αρχικά των λέξεων στα GEΟRGIUS REX IMPERATOR στα λατινικά (Γεώργιος Βασιλεύς Αυτοκράτωρ). Στην δεύτερη σειρά Postage. Στην 3^η γραμμή η ονομαστική αξία, π.χ. 2½, και στην τέταρτη το νόμισμα, πέννες. Έτσι κυκλοφόρησαν 3 επισημασμένα πάνω σε τουρκικά χαρτόσημα.

 

½d.  σε Καρμίν, πράσινο και κιτρινωπό 20 παράδες

1d.   σε μαύρο, καρμίν και κιτρινωπό 10 παράδες

2½d. σε πορφυρό, βιολέ και κιτρινωπό 1 πιάστρα

Οι ποσότητες είναι άγνωστες, όμως πολύ μικρές.

 

Στην συνέχεια τυπώθηκαν γραμματόσημα σε γραφομηχανή, χωρίς οδόντωση και χωρίς γόμμα. Η επικόλληση γινόταν με αραβική κόλλα που υπήρχε στα ταχυδρομικά γραφεία. Σε φύλλα των 20 γραμματοσήμων, σε λεπτό χαρτί, οριζόντια γραμμωτό με υδατόσημο δύο φορές σε κάθε φύλλο με κεφαλαία SILVER LINEN.

 

Αριστερά ο τύπος 1, δεξιά ο τύπος 2

Tα γραμματόσημα είναι δυο τύπων. Τύπος 1. Οι κάθετες γραμμές του πλαισίου αποτελούνται από διπλές τελείες. Τύπος 2. Οι κάθετες γραμμές πλαισίου με μονές τελείες. Το κείμενο σε 5 γραμμές, από πάνω

η 1^η γραμμή G.R.I. (Georgius Rex Imperator)

η 2η γραμμή LONG ISLAND  (με υπογράμμιση)

η 3^η γραμμή Postage &   Ταχυδρομικό &

η 4^η γραμμή Revenue      χαρτόσημο.

η 5^η γραμμή η ονομαστική αξία π.χ. ONE PENNY

με μονογραφή ασφαλείας με κόκκινο μελάνι.

 

½d. μωβ

½d. μαύρο

½d. μπλε   Όλα τα ½d. συνολικά tirage 280 γραμ/μα

1d. μωβ

1d. μαύρο

1d. μπλε  

1d. κόκκινο   Όλα τα 1d. συνολικά tirage 1178 γραμ/μα

2½d. μαύρο  triage 80 γραμ/μα 

6d. μωβ        tirage 80 γραμ/μα

1s. μωβ

1s. μπλε

1s. Μαύρο   Όλα τα 1s. Συνολικά tirage 532 γραμ/μα

 

Λεπτό υφαντό χαρτί, χωρίς οδόντωση, σε φύλλα 24 γραμ/μων, μονογραφή ασφαλείας με μολύβι.

 

½d. μαύρο  tirage 144 γραμ/μα

1d.  μαύρο   tirage 144 γραμ/μα

2d.  μωβ

2d.  μαύρο   Όλα τα 2d. tirage 288 γραμ/μα

2½d. μαύρο tirage 144 γραμ/μα

6d.  μπλε

6d.  μαύρο Όλα τα 6d. tirage 244 γραμ/μα

 

Ανοικτό πράσινο χαρτί με οριζόντιες γκρι γραμμές, χωρίς υδατόσημο, χωρίς οδόντωση, σε φύλλα 16 γραμ/μων. Μονογραφή ασφαλείας με κόκκινο μελάνι.

 

½d. μαύρο

½d. μπλε

½d. μωβ Όλα συνολικά tirage 140 γραμ/μα

 

Στις 26 Μαϊου 1916 σταματάει η παραγωγή και η διάθεση γραμματοσήμων.

Ταυτόχρονα άρχισε και η εγκατάλειψη του νησιού όταν εκδηλώθηκαν επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας, βομβαρδισμοί με βολές πυροβολικού και η βύθιση ενός πλοίου του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Το 1919 το βρετανικό ναυτικό κατέλαβε πάλι το νησί και κάποια άλλα στρατηγικά σημεία στον κόλπο της Σμύρνης για χρονικό διάστημα λίγων μηνών, σαν ενέργειες στήριξης της ελληνικής απόβασης στη Σμύρνη και της κατάληψης από τον ελληνικό στρατό της Ιωνίας.

Τα γραμματόσημα του Μακρονησίου σήμερα είναι σπάνια. Εμφανίζονται κατά καιρούς σε δημοπρασίες κυρίως στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Έχουν εμφανιστεί από μεμονωμένα γραμματόσημα μέχρι ταχυδρομημένα φάκελα.

Έχουν εμφανιστεί και αρκετά πλαστά τα οποία επίσης πουλήθηκαν, φυσικά σε πολύ χαμηλές τιμές. Έχει πουληθεί γραμματόσημο στην τιμή των € 10.000 όπως και αρκετά άλλα γύρω στα € 600. Κάποια πλαστά με αναγραφή στην περιγραφή ότι είναι πλαστά απέφεραν γύρω στα € 10 ως 30 το καθένα.