Το κράτος του Χατάυ

 

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

 Tο 1918 φέρνει το τέλος του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Η μία μετά την άλλη, οι χώρες των κεντρικών δυνάμεων υπογράφουν ανακωχή με τις δυνάμεις της Συνεννόησης. Οι κεντρικές και οι ανατολικές αυτοκρατορίες διαλύονται και οι υποτελείς κάτω από αυτές λαοί προσπαθούν επιτύχουν την αυτοδιάθεσή τους.

Στο μέτωπο της ανατολής η Οθωμανική Αυτοκρατορία χάνει τεράστιες εκτάσεις γης. Οι απώλειες για τους Τούρκους άρχισαν δυο χρόνια πριν από την έναρξη του 1^ου Παγκόσμιου Πολέμου. Στην νοτιοανατολική Ευρώπη τα κράτη από το 1912 απελευθερώνουν υπόδουλα εδάφη τους και περιορίζουν τους Οθωμανούς σε ένα μικρό κομμάτι εδάφους στην Ανατολική Θράκη με την Κωνσταντινούπολη στο ανατολικότερο σημείο της.

Οι Ιταλοί πρώτοι αποσπούν εκ της πεσούσης δρυός, της Τουρκίας, την Λιβύη και τα Δωδεκάνησα.

Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι παίρνουν το μεγαλύτερο μερίδιο. Όλη την αραβική χερσόνησο, την Μεσοποταμία, την Παλαιστίνη, την Συρία και τον Λίβανο.

Στην μοιρασιά οι Άγγλοι παίρνουν την Παλαιστίνη και οι Γάλλοι την Συρία και τον Λίβανο.

Οι Γάλλοι στις περιοχές που έχουν καταλάβει κυκλοφορούν γαλλικά γραμματόσημα επισημασμένα με Τ.Ε.Ο. που σημαίνει Territoires Ennemies Occupes (Εχθρικές Κατεχόμενες Περιοχές) και νέο νόμισμα,

Το 1920 αλλάζουν τις επισημάνσεις και αντί Τ.Ε.Ο. χρησιμοποιούν τα αρχικά Ο.Μ.F. που σημαίνει Οccupation Militaire Francaise (Γαλλική Στρατιωτική Κατοχή) και νέο νόμισμα.

Οι Γάλλοι από το 1919 προωθούν την ζώνη κατοχής τους στην Κιλικία και σε κάποιες περιοχές ανατολικά της Κιλικίας όπου κατοικούν περισσότερο κουρδικοί πληθυσμοί.

Το 1921 υπογράφεται ανάμεσα στην Γαλλία και την Τουρκία η Συνθήκη της Αγκύρας βάσει της οποίας στους τέως καζάδες της Αλεξανδρέττας και της Αντιοχείας υπάρχει αυτονομία με ειδικό καθεστώς όπου οι Τούρκοι κάτοικοι θα έχουν ιδιαίτερα προνόμια, πολιτιστικά και γλωσσικά. Οι Γάλλοι αποχωρούν από την Κιλικία και τις περιοχές ανατολικά των Αδάνων.

Τότε η Κοινωνία των Εθνών που ιδρύεται δίνει εντολή διοίκησης (mandat) στην Γαλλία για την Συρία και τον Λίβανο, Grand Liban (Μέγας Λίβανος)  όπως έχει ονομαστεί.

Όμως η Γαλλία αντιμετωπίζει πλέον ένα εθνικιστικό τουρκικό κίνημα στο σαντζάκι της Αλεξανδρέττας και θρησκευτικές διαμάχες στην παράλια ζώνη της Λαττάκειας ανάμεσα σε 

Αλεβίτες και σε Σουνίτες μουσουλμάνους.

Έτσι έχουμε την γαλλική διοίκηση να διαμορφώνεται:

Γαλλική Συρία με πρωτεύουσα την Δαμασκό.

Γαλλικό σαντζάκι της Αλεξανδρέττας, ημιαυτόνομο με πρωτεύουσα το Χατάυ.

Γαλλική ημιαυτόνομη περιοχή των Αλεβιτών  (Alaouites) με πρωτεύουσα την

Λαττάκια (Λαοδίκεια).

Το 1936 αρχίζει στο Μοντρέ της Ελβετίας η σύνοδος για το καθεστώς των στενών (Δαρδανέλια και Βόσπορος). Η Τουρκία αρνείται να υπογράψει την συνθήκη αν δεν της δοθεί ως αντάλλαγμα η ζώνη της Αλεξανδρέττας – Αντιόχειας. Η Γαλλία κατ΄αρχάς αρνείται. Όλη η Τουρκία επί έναν μήνα, κυβέρνηση, επίσημοι, εφημερίδες καταφέρονται κατά της Γαλλίας.

Η Γαλλία υπόσχεται πως θα εξετάσει αργότερα το αίτημα και η Τουρκία υπογράφει την συνθήκη.

Στην συνέχεια η Γαλλία πραγματοποιεί απογραφή στο σαντζάκι της Αλεξανδρέττα όπου παρουσιάστηκαν τα εξής στοιχεία:

 

Άραβες .. .. .. .. .. .. .. ..κάτοικοι 101.200 .. 46%

Τούρκοι .. .. .. .. .. .. .. .    « «      85.800    39%

Αλεβίτες. .. .. .. .. .. .. .    « «      61.600    28%

Αρμένιοι .. .. .. .. .. .. .. ..   « «       24.200   11%

Σουνίτες .. .. .. .. .. .. .. .    « «      22.000    10%

Έλληνες και άλλοι χριστιανοί          17.600     8%

Εβραίοι, Κιρκάσιοι, Κούρδοι                8.800     4%

 

Σύνολο .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..       220.000  100%

Η απογραφή διεξήχθη από επιτροπή που όρισε η Ανωτάτη Γαλλική Διοίκηση. Τα αποτελέσματα υπερκαλύπτονται επειδή πολλοί ερωτώμενοι αναφέρανε περισσότερες από μία ιδιότητες. Για παράδειγμα Τούρκος και Σουνίτης ή Αλεβίτης και Άραβας. Τα αθροίσματα δεν συμφωνούν έτσι με τα επιμέρους ποσά. Ακόμα τα ποσά δείχνουν στρογγυλεμένα, το ποσό πχ 220.000 δείχνει εξαιρετικά σπάνιο να προκύψει ενώ ένα ποσό πχ 221.843 δείχνει βέβαια πιο αληθοφανές. Άλλα διαφορετικά αποτελέσματα απογραφής δεν μπόρεσα να βρω.

Στις 5 Ιουλίου 1938 τουρκικές δυνάμεις υπό τον συνταγματάρχη Κουτλού Κανατλί εισβάλει στο σαντζάκι, οι Τούρκοι συμπεριφέρονται σαν κυρίαρχοι και κάνουν ότι θέλουν οι δε Γάλλοι δείχνουν πως δεν θέλουν να εμπλακούν.

Στις επίσημες καταστάσεις ψηφοφόρων που συνέταξαν οι Τούρκοι, στις 22 Ιουλίου1938 είχαν καταχωρηθεί 57.008 με δικαίωμα ψήφου οι οποίοι εμφανίζονται να ανήκουν στις εξής εθνικές ομάδες:

Τούρκοι 35.847, Αλεβίτες 11.319, Αρμένιοι 5.504, Ελληνορθόδοξοι 2.098, 

Άραβες σουνίτες 1.845 και Άλλοι 359

Με βάση τις πιο πάνω καταστάσεις  οι Τούρκοι συγκαλούν συνέλευση που παρά τα αποτελέσματα της απογραφή κατανέμουν τις 40 έδρες όπως θέλουν: Τούρκοι 22 έδρες, Αλεβίτες 9 έδρες, Αρμένιοι 5 έδρες, Σουνίτες Άραβες 2 έδρες, Έλληνες 2 έδρες.

Αρχίζει εθνοκάθαρση από τους Τούρκους εναντίον των Αράβων και των Αρμένιων κατοίκων. Δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι μεταφέρονται έποικοι στο Σαντζάκι. Οι Αλεβίτες και οι Κιρκάσιοι θεωρούνται πλέον Τούρκοι.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ) στέλνει τον Ταϊφούρ Σοκμέν ως πρόεδρο, ο οποίος φθάνει στις 25 Αυγούστου 1938

Στις 2 Σεπτεμβρίου1938 η ελεγχόμενη από τους Τούρκους εθνοσυνέλευση ανακηρύσσει το πρώην Σαντζάκι της Αλεξανδρέττας «Κράτος του Χατάυ (HATAY DEVLETI) με κοινή Τουρκική και Γαλλική συγκυβέρνηση. Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Αμπντουλραχμάν Μελέκ.

Μετά από ένα χρόνο, το 1939 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα που ήταν υπέρ της Τουρκίας. Από την διεθνή κοινότητα χαρακτηρίστηκε νόθο. Όμως το Χατάυ άμεσα ενσωματώθηκε στην Τουρκία, στις 30 Ιουνίου 1939.

Ο 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος άρχιζε και η Γαλλία καταλάβαινε πως δεν μπορούσε να μπλεχθεί σε περιπέτειες με την Τουρκία. Εξ άλλου μετά 6 χρόνια, το 1945 απέδωσε την ανεξαρτησία στην Συρία και στον Λίβανο.

Μήπως όλα τα πιο πάνω σας θυμίζουν κάτι από Κύπρο, από Ίμβρο, από Τένεδο ή και από σύγχρονες τακτικές της Τουρκίας;

Όμως τότε το 1939 κανένας δεν φανταζόταν πως όλη η περιοχή του Χατάυ, μετά 84 χρόνια, το 2023 θα σωριαζότανε σε έναν απέραντο σωρό ερειπίων μετά από έναν φοβερό σεισμό.