Το πρώτο εικονιζόμενο γραμματόσημο
κυκλοφόρησε στην Γιουγκοσλαβία την 1η Μαρτίου 1940. Ο δεύτερος
παγκόσμιος πόλεμος είχε εδώ και εφτά μήνες ξεσπάσει, η καταιγίδα όλο και
πλησίαζε και τα Βαλκάνια. Η Τσεχοσλοβακία είχε ήδη διαλυθεί σε κομμάτια τρία
και φαινόταν πως και στην Κροατία κάποιοι επιθυμούσαν κάτι παρόμοιο. Μέσα σε
αυτά τα πλαίσια εκδίδεται και το γραμματόσημο αυτό με τον χάρτη της τότε
διοικητικής διαίρεσης της Γιουγκοσλαβίας και με τονισμένο το έδαφος της
Κροατίας. Ένα μήνυμα που στέλνει το
γραμματόσημο αυτό είναι το πόσο σημαντική για την υπόσταση της Γιουγκοσλαβίας
είναι η Κροατία που σαν ημισέληνος αγκαλιάζει ένα μεγάλο τμήμα της χώρας και
πόσο αλληλένδετη είναι με τις άλλες γιουγκοσλαβικές περιοχές. Ιδιαίτερο
ενδιαφέρον έχει η ονομασία της νοτιότερης περιφέρειας, αυτής που σήμερα εδαφικά
ταυτίζεται με την «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Βαρντάρσκα ονομαζόταν η περιοχή αυτή.
Το δεύτερο εικονιζόμενο
γραμματόσημο κυκλοφόρησε στην Βουλγαρία στις 3 Οκτωβρίου 1941 σε μια σειρά
αφιερωμένη στην προσάρτηση στην Βουλγαρία της Μακεδονίας και της Θράκης. Οι
Γερμανικές μεραρχίες είχαν φθάσει στα Βαλκάνια με την διευκόλυνση της
Βουλγαρίας. Η Ελλάδα είχε καταληφθεί και είχε διαμελιστεί. Στην Βουλγαρία ο
Χίτλερ «δώρισε» ελληνικά εδάφη για αυτή την διευκόλυνση, την Θράκη εκτός από
την παραμεθόριο με την Τουρκία ζώνη του Έβρου και την ανατολική Μακεδονία. Αργότερα
το 1943 προσέφερε ακόμα και την κεντρική Μακεδονία χωρίς την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Ακόμα όλη η γιουγκοσλαβική Βαρντάρσκα είχε δοθεί και αυτή στην Βουλγαρία καθώς
και η Σερβική περιοχή του Πίροτ.
Ο Βουλγαρικός μεγαλοϊδεατισμός από την
εποχή της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου θεωρούσε αλύτρωτες βουλγαρικές περιοχές
αυτό που ονόμαζε Μακεδονία του Βαρδάρη και Μακεδονία του Αιγαίου ή Θαλάσσια Μακεδονία, και το
γραμματόσημο δείχνει καθαρά μέχρι που έφθαναν οι βουλγαρικές απαιτήσεις.
Το τρίτο εικονιζόμενο γραμματόσημο
κυκλοφόρησε από την Γιουγκοσλαβία στις 2 Αυγούστου 1945. Από την «Δημοκρατική
Ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία» του Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, η οποία γιόρταζε την
απελευθέρωση της Μακεδονίας, δηλαδή της πρώην Βαρντάρσκα, δηλαδή της πρώην
βουλγαρικής Μακεδονίας του Βαρδάρη.
Τότε αρχίζει μια προσπάθεια δεκαετιών για
να «πεισθούν» οι κάτοικοι της Ομόσπονδης Δημοκρατίας της «Μακεδονίας» ότι είναι
Νοτιοσλάβοι Μακεδόνες και όχι Βούλγαροι Μακεδόνες όπως τους έλεγαν προηγουμένως
οι Βούλγαροι.
Άλλαξαν και το σλαβικό
γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής για να μοιάζει πιο Σερβικό και λιγότερο
Βουλγαρικό.
Πενήντα χρόνια, δυο γενιές, τους γέμιζαν το
κεφάλι. Αν τους μάθαιναν πως κατέβηκαν από τον Άρη, τώρα αυτό θα πιστεύανε.
Αυτά όλα από τρία μόλις
γραμματόσημα.
Δημήτρης Περδίκης
Η ονομασία «Βαρντάρσκα Μπανοβίνα» σημαίνει «Μπανοβίνα του Βαρδάρη», το οποίο Μπανοβίνα (ή Μπανόβινα, δεν είμαι βέβαιος πού τονίζεται) μπορεί να αποδοθεί Επαρχία ή Περιφέρεια, είναι δηλαδή κάποια μορφή διοικητικής διαίρεσης, για την οποία θα πούμε δυο λόγια παρακάτω. Ωστόσο, η ονομασία αυτή δεν χρησιμοποιήθηκε παρά για 12 χρόνια (από το 1929 έως το 1941) στο πλαίσιο της διοικητικής μεταρρύθμισης του γιουγκοσλαβικού κράτους, μιας μεταρρύθμισης που χώρισε το κράτος σε Μπανοβίνες στις οποίες επίτηδες, για να κρυφτεί η πολυεθνοτική φύση του κράτους, δόθηκαν ονομασίες «ουδέτερες», παρμένες ως επί το πλείστον από τα ονόματα των ποταμών που διέρρεαν τις περιφέρειες. Έτσι το κράτος χωρίστηκε σε:
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Ντουνάβσκα Μπανοβίνα (του Δούναβη, η σημερινή Βοϊβοδίνα και Βόρεια Σερβία περίπου)
2. Ντράβσκα Μπανοβίνα (του Ντράβα, η σημερινή Σλοβενία περίπου)
3. Ντρίνσκα Μπανοβίνα (του Δρίνου, η σημερινή Βοσνία περίπου)
4. Πριμόρσκα Μπανοβίνα (παραλιακή, η Δαλματία περίπου)
5. Μοράβσκα Μπανοβίνα (του Μοράβα, Νότια Σερβία με πρωτεύουσα τη Νις).
6. Σάβσκα Μπανοβίνα (του Σάβου, η μισή Κροατία)
7. Βαρντάρσκα Μπανοβίνα (η σημερινή πΓΔΜ, συν κάποιες περιοχές της σημερινής Σερβίας, π.χ. Λέσκοβατς, αλλά και του Κοσσυφοπεδίου, π.χ. Πρίστινα)
8. Βρμπάσκα Μπανοβίνα (του Βρμπας, περίπου η σημερινή Ρεπούμπλικα Σπρσκα)
9. Ζέτσκα Μπανοβίνα (του Ζέτα, όλο το σημερινό Μαυροβούνιο και αρκετό Κοσσυφοπέδιο, καθώς και λίγη Σερβία, πρωτεύουσα Τσετίνιε).
10. Βελιγράδι και περίχωρα.
Το 1939, ως υποχώρηση στις πιέσεις των Κροατών, η Πριμόρσκα Μπανοβίνα (αριθ. 4) και η Σάβσκα (αριθ. 6) ενώθηκαν και σχημάτισαν τη Χρβάτσκα Μπανοβίνα (της Κροατίας), που αποτελούσε εξαίρεση στο μέχρι τότε «αμιγώς γεωγραφικό» ονοματολόγιο.