Ιωαννίτσης Καλογιάννης, ο Ρωμαιοκτόνος Βλάχος τσάρος της Βουλγαρίας

 

           Ο Ιωαννίτσης Καλογιάννης και η Ντεσισλάβα στην  τοιχογραφία του ναού της Μπογιάνα

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

 

Η Βουλγαρία, όπως η Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες, έχει προσφέρει στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ένα δώρο αντιπροσωπευτικό της πολιτιστικής κληρονομιάς της κάθε χώρας.

Η Βουλγαρία προσέφερε στα Ηνωμένα Έθνη ένα αντίγραφο της τοιχογραφίας στην εκκλησία της Μπογιάνα που εικονίζει τον τσάρο Ιβάν Καλογιάν και την τσαρίνα Ντεσισλάβα. Το έργο στολίζει μία αίθουσα της έδρας του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη. Στην συνέχεια η τοιχογραφία αυτή αποτέλεσε το θέμα γραμματοσήμου της ταχυδρομικής υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών που κυκλοφόρησε το 1981 σε τρεις εκδόσεις για τις αντίστοιχες οντότητες του ΟΗΕ. Στην έδρα της Νέας Υόρκης με νόμισμα σε δολάρια ΗΠΑ, στο Παλάτι των Εθνών στην Γενεύη με ονομαστική αξία σε ελβετικά φράγκα και στις εγκαταστάσεις του ΟΗΕ στην Βιέννη σε αυστριακά (τότε) σελίνια.

Η ιστορία των βαλκανικών χωρών και όχι μόνο, δεν είναι μία ευθεία γραμμή. Έχει πολλές αλλαγές, πισωγυρίσματα και μεταλλάξεις.

O χάνος Ασπαρούχ σε βουλγαρικό γραμματόσημο για την διάβαση του Δούναβη και τις νίκες τους που φέρανε για πρώτη φορά τους Βουλγάρους στην Βυζαντινή επικράτεια.

Από τότε που ο χάνος των Βουλγάρων Ασπαρούχ έπνιξε τον βυζαντινό στρατό στους βάλτους των εκβολών του Ίστρου (Δούναβη) πέρασαν οι αιώνες με πολλές ανατροπές όπου δεν ήταν ξεκάθαρο τι και ποιος ήταν ο καθένας.

Ο Ασπαρούχ με την ένωση των Βουλγάρων με τις σλαβικές φυλές της Μυσίας και μετά την νίκη του, πέρασε τον Ίστρο και λεηλατώντας, καταστρέφοντας και καταλαμβάνοντας περιοχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας εδραίωσε την ιδιότυπη εξουσία των Βουλγάρων στα Βαλκάνια.

Κατέλαβαν περιοχές των δυτικών Βαλκανίων και βάλανε τις βάσεις για ένα γλωσσικό ιδίωμα που πολλούς αιώνες αργότερα θα ονομαστεί «αλβανική γλώσσα». Με την ένωσή τους με τους Σλάβους σλαβοποίησαν την δική τους γλώσσα. Όμως για αιώνες διατήρησαν και την αρχαία, όπως την ονόμαζαν γλώσσα τους, εννοώντας την ουραλοαλταϊκή γλώσσα που μιλούσαν στους τόπους της καταγωγής τους και που εξακολουθούν να μιλούν κάποιοι Βούλγαροι του Βόλγα.

Οι Βούλγαροι είχαν κάποτε σε μεγάλο βαθμό γλωσσικά εξελληνιστεί, όπως βλέπουμε σε κάποια επιγράμματα.

Το 1789, την χρονιά που ξέσπασε η γαλλική επανάσταση, μόλις το 50% των κατοίκων του Παρισιού μιλούσαν Γαλλικά. Σήμερα η γαλλοφωνία είναι πλήρης σε όλη την Γαλλία αλλά και κύρια γλώσσα σε δεκάδες χώρες και περιοχές στην Αμερική, την Ευρώπη, την Αφρική και την Ωκεανία. Σε αντίθεση με την ελληνική που την βλέπουμε συρρικνούμενη.

Ας γυρίσουμε όμως πίσω στα τέλη του 12^ου και στις αρχές του  13^ου αιώνα, στα χρόνια που έζησε ο Βλάχος Ιβάν Καλογιάν κατά τους Βουλγάρους ή Ιωάννης (και Ιωαννίτσης) Καλογιάννης κατά τα βυζαντινά γραπτά. Στην ιστορία έχει περάσει ως Καλογιάν(νης) ο Ρωμαιοκτόνος ή και Γραικοκτόνος για την θανάτωση χιλιάδων Ελλήνων Ρωμαίων ενώ ο ίδιος ήταν Βλάχος δηλαδή μιλούσε το ρομανικό βαλκανικό γλωσσικό ιδίωμα.

Αριστερά: Το φρούριο των Ασέν στην βόρεια Ροδόπη, πολύ κοντά στην πόλη Στενήμαχο.
 που οι Βούλγαροι μετονόμασαν σε Ασένοφγκραντ.
Δεξιά: ο Ιβάν Καλογιάν ή Ιωαννίτσης Καλογιάννης και οι μάχες του.   

Ο Ιωαννίτσης Καλογιάννης ήταν της οικογένειας των Ασέν. Το επώνυμο Ασέν είναι Κουμανικό και ο ίδιος παντρεύτηκε Κουμάνα πριγκίπισσα. Όμως ο Ιωαννίτσης ήταν πάνω από όλα Βλάχος. Η λέξη Βλάχος είναι προσδιορισμός που τους δόθηκε από τους Σλάβους γείτονες. Οι ίδιοι στο γλωσσικό τους ιδίωμα αποκαλούνται Αρομούν, δηλαδή Ρωμαίοι. Πολλοί Βλάχοι έχουν και τον επιθετικό προσδιορισμό Γκρεκομάν, δηλαδή «ελληνότροποι» που δείχνει και τους δεσμούς που τους ενώνει με τον ελληνισμό.

Η χερσόνησος του  Αίμου του 12^ου αιώνα ήταν μία πανσπερμία λαών και γλωσσών. Ρωμιοί, Βούλγαροι, Βλάχοι, Σλάβοι, Βούλγαροι, Μπογκομίλοι, Φράγκοι σταυροφόροι, Μυσοί, Κουμάνοι και άλλοι.

Σε αυτή την ρευστή κατάσταση που όλα είναι πιθανά οι Ασέν, οι Βλάχοι με το Κουμανικό επώνυμο, γίνονται αποδεκτοί από τους Βουλγάρους ως τσάροι τους αρκεί με το κατάλληλο ρετούς να παρουσιαστούν στον λαό ως γνήσιοι Βούλγαροι, όταν και οι ίδιοι δεν ξέρουν ή δεν τους απασχολεί τι είναι και οι ίδιοι. Ασιάτες Ουραλοαλταϊκοί ή Σλαβόφωνοι .

Σε αυτό το σκηνικό γεννιέται το 1170 ο Ιωαννίτσης Καλογιάννης. Νεότερος αδελφός του Ιβάν ή Ιωάννη και του Θεόδωρου – Πέτρου Ασέν.

Το 1185 οι Ασέν επικεφαλής Βουλγάρων και Βλάχων επαναστατούν κατά του Βυζαντίου. Έκβαση της εξέγερσης ήταν η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας και η ομηρία του νεαρού Ιωαννίτση στην Κωνσταντινούπολη για πολλά χρόνια. Τα 1196 ο Ιωάννης ο 1^ος Άσεν δολοφονείται, τον διαδέχεται ο αδελφός του Θεόδωρος, καλεί τον Ιωαννίτση στο πλάι του ως συγκυβερνήτη.

Τον επόμενο χρόνο δολοφονείται και ο αδελφός του. Έτσι ο Ιωαννίτσης  γίνεται ο κυρίαρχος Βλάχων και Βουλγάρων. Ζητάει από τον πάπα Ιννοκέντιο τον 3^ο να τον στέψει αυτοκράτορα δεχόμενος τα πρωτεία του πάπα.

Ο πάπας Ιννοκέντιος παραμερίζοντας τις αντιρρήσεις της Ουγγαρίας και της Σερβίας στέλνει εκπρόσωπό του με παπικό δώρο το στέμμα. Στις 8 Νοεμβρίου1204 ο παπικός εκπρόσωπος έστεψε τον Ιωαννίτση  βασιλιά των Βουλγάρων και Βλάχων, όμως ο ίδιος συνέχισε να θεωρεί τον εαυτόν του αυτοκράτορα.

Ο Ιωαννίτσης ή Ιβάν πλέον άρχισε να επεκτείνει το βασίλειό του προς την Μακεδονία και την Θράκη, στράφηκε κατά των σταυροφόρων. Στην μάχη της Αδριανουπόλεως, στις 24 Απριλίου 1205 νίκησε τους σταυροφόρους και τον  Βαλδουίνο, Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως. Ο ίδιος ο Βαλδουίνος αιχμαλωτίστηκε και λίγο αργότερα πέθανε στην φυλακή του Ιωαννίτση. Ο Καλογιάννης ξεκίνησε νέους πολέμους κατά των σταυροφόρων, κατέλαβε πολλά οχυρά. Άρχισε την πολιορκία της Θεσσαλονίκης κατά την διάρκεια της οποία πέθανε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες το 1207, σε ηλικία 37 ετών. Εκεί στην πολιορκία έλαβε το προσωνύμιο Ρωμαιοκτόνος (Γραικοκτόνος) για την θανάτωση χιλιάδων Ελλήνων της περιοχής. Τον διαδέχθηκε ο γιός του Μπόριλ ο οποίος τον μετέφερε και τον ενταφίασε με τιμές στο Βελίκο Τίρνοβο