Ο Μάρκος και η Ρόζα Μπότσαρη

Ο πίνακας του Γιόζεφ Καρλ Στίλερ με την Ρόζα Μπότσαρη

 

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

 

Ο Μάρκος Μπότσαρης γεννήθηκε στο Σούλι το 1790. Έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο Κεφαλόβρυσο Ευρυτανίας στις 9 Αυγούστου 1823, σε ηλικία 33 ετών.

Γενναίος μαχητής και στρατηγική διάνοια. Ίσως η πορεία του αγώνα να ήταν καλλίτερη αν δεν είχε σκοτωθεί τόσο νωρίς. Ίσως το Μεσολόγγι να μην είχε πέσει ποτέ. Το 1819 βρισκόταν στην Κέρκυρα, εκεί ο Μπότσαρης συνέγραψε ένα ελληνοαλβανικό λεξικό που περιέχει ελληνοαλβανικούς διαλόγους καθώς και μέθοδο εκμάθησης της αλβανικής. Αυτό συνέβη μετά από παρότρυνση του Γάλλου προξένου, λόγιου και ερευνητή Φρανσουά Πουκεβίλ. Ο Μπότσαρης δεν ήταν Αλβανός όπως κάποιοι στα Τίρανα προσπαθούν να περάσουν. Όπως οι περισσότεροι Ηπειρώτες είχε μητρική γλώσσα την ελληνική, μιλούσε όμως και τα αλβανικά καλά και αυτό του έδινε ένα σημαντικό πλεονέκτημα, όπως για παράδειγμα η διείσδυση του στο οθωμανικό στρατόπεδο στο Κεφαλόβρυσο προσποιούμενος τον Αλβανό.

Γύρω στο 1815 τον βρίσκουμε αρματολό στον Κακόλακκο Πωγωνίου. Εκεί  παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Χρυσούλα, κόρη του αρματολού Πρεβέζης Χρηστάκη Καλογήρου.

Με την Χρυσούλα ο Μάρκος Μπότσαρης απέκτησε πέντε παιδιά, ένα αγόρι και τέσσερα κορίτσια. Το τελευταίο παιδί τους, η Αικατερίνη έγινε γνωστή με το όνομα Ρόζα. Πιο κάτω θα γίνει η εξιστόρηση της ζωής της Ρόζας - Αικατερίνης Μπότσαρη.

Εκεί γύρω στο 1819-1820 αρχίζουν οι αγώνες του Μάρκου Μπότσαρη. Τα οθωμανικά στρατεύματα στην εκστρατεία τους εναντίον του Αλή Πασά πλησιάζουν στα Ιωάννινα. Ο Μπότσαρης έχει σχηματίσει μία δύναμη μερικών εκατοντάδων ανδρών κσι ένα αξιόλογο έφιππο σώμα. Με αυτούς τους συντρόφους του αρχίζει τις μάχες και τα χτυπήματα. Με ελάχιστες δυνάμεις αντιμετωπίζει και νικά κατά πολύ υπέρτερα στρατεύματα. Η ευφυΐα του και η στρατηγική του σκέψη τον οδηγούν σε νίκες. Έρχεται σε επαφή με τους Οθωμανούς και τους προσφέρει την βοήθειά του κατά του Αλή Πασά με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του Σουλίου.

Ο Αλή Πασάς 

Όταν κατάλαβε πως οι Οθωμανοί δεν θα τηρήσουν την υπόσχεσή τους για το Σούλι πλησιάζει τον πολιορκούμενο πλέον Αλή Πασά και τότε ο Αλή Πασάς αποδέχεται την ελευθερία του Σουλίου. 

Το κάστρο του Σουλίου

Ο Μπότσαρης πλέον μάχεται εναντίον των Οθωμανών. Οι μάχες που έδωσε το 1820 – 1821 ήταν τόσες πολλές που θα χρειαζόταν ένα πολύ μεγαλύτερο κείμενο για να μπορέσουν να μνημονευθούν.

Να μνημονεύσουμε μόνο πως ο Μπότσαρης στις 5 Δεκεμβρίου 1820 επικεφαλής 300 ή 350 ανδρών επιτέθηκε εναντίον του σουλτανικού στρατοπέδου. Στην συνέχεια κατέλαβε το φρούριο των Βοριάδων στο οποίο και οχυρώθηκε. Στις 22 Δεκεμβρίου επιτίθεται σε σουλτανική πομπή στις Κομψάδες και από εκεί φθάνει στα Πέντε Πηγάδια όπου συνέτριψε δύναμη 5000 Αλβανών που ερχόταν εναντίον του.

Τον Μάρτιο του 1821 ο Χριστόφορος Περραιβός φθάνει στην Ήπειρο, συναντάει και ενημερώνει τον Μάρκο για την επικείμενη επανάσταση.

Ο Μάρκος Μπότσαρης

Ο Μάρκος Μπότσαρης συνεχίζει να κερδίζει τις μάχες την μία μετά την άλλη, εναντίον πολλαπλάσιων οθωμανικών δυνάμεων.

Η αποτυχία ήρθε όταν έφθασε ο Μαυροκορδάτος με Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς. Ετέθη υπό τις διαταγές του για να γνωρίσουν τις ήττες στην Πλάκα και στο Πέτα.

Στην συνέχεια μεταβαίνει στο Μεσολόγγι που γνωρίζει την πρώτη πολιορκία του.

Μεγάλη ηρωική στιγμή του Μπότσαρη τα Χριστούγεννα του 1822. Δεν δίστασε όταν με μόλις 35 άνδρες υπερασπίστηκε το Μεσολόγγι απέναντι στην στρατιά του Ομέρ Βρυώνη. Εκεί του δόθηκε το αξίωμα του στρατηγού, ο Μάρκος όμως χωρίς δισταγμό σκίζει το έγγραφο του αξιώματός του όταν είδε τις ζηλοτυπίες των άλλων οπλαρχηγών.

Το καλοκαίρι του 1823 κατεβαίνουν κατά της δυτικής Ρούμελης σουλτανικά στρατεύματα δεκάδων χιλιάδων ανδρών. Η εμπροσθοφυλακή έχει στρατοπεδεύσει

στο Κεφαλόβρυσο, λίγα χιλιόμετρα νότια του Καρπενησίου. Εκεί ο Μπότσαρης με τον Κϊτσο Τζαβέλλα και 450 Σουλιώτες την νύχτα 8 προς 9 Αυγούστου εισέρχονται κρυφά στο σουλτανικό στρατόπεδο προσποιούμενοι πως είναι Οθωμανοί.

Ο Κίτσος Τζαβέλλας

Λαβαίνουν καίριες θέσεις και αρχίζουν το πυρ εναντίον των εχθρών. Το σκοτάδι, η βλάστηση και ο πανικός των εχθρών πολλαπλασιάζει το αποτέλεσμα. 

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

Όμως μία εχθρική σφαίρα βρίσκει τον Μπότσαρη στο μάτι. Οι σύντροφοί του σταματούν την επίθεση και συσπειρώνονται γύρω από το σώμα του Μπότσαρη που ψυχορραγεί.

Σχηματίζουν πομπή με Οθωμανούς αιχμαλώτους, πλούσια λάφυρα και 54 κυριευμένες οθωμανικές σημαίες. Ακολουθούν την πορεία προς την Μονή Προυσσού και στην συνέχεια στο Μεσολόγγι. 

Ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη στο Μεσολόγγι

Εκεί με μεγάλες τιμές κηδεύτηκε το σώμα του ήρωα Μάρκου Μπότσαρη, ήταν μόλις 33 ετών.

 

Η τελευταία κόρη του Μάρκου και της Χρυσούλας Μπότσαρη, η Κατερίνα γεννήθηκε στον Κακόλακκο ίσως το 1818. Κάποιοι αναφέρουν το 1820 ή το 1821.  Όμως το 1821 όταν ξεκίνησε η επανάσταση του γένους, η κόρη του Μπότσαρη βρισκόταν στα Ιωάννινα. Εκεί ξεχύθηκαν Οθωμανοί που συλλαμβάνανε συγγενείς επώνυμων αγωνιστών ως ομήρους, ώστε αν δεν σταματούσαν οι αγωνιστές τον αγώνα να εκτελεστούν οι όμηροι, ή εάν δεν πλήρωναν τα τεράστια ποσά που για λύτρα ζητούσαν. Ανάμεσα στους ομήρους ήταν και η Κατερίνα του Μπότσαρη.

Οδηγήθηκε στην Δράμα όπου παραδόθηκε στο χαρέμι του Δράμαλη πασά για να το φροντίζουν οι γυναίκες του χαρεμιού. Η μικρή Κατερίνα λοιπόν έπρεπε να ήταν τριών ετών και όχι νεογνό που χωρίς μητρική φροντίδα δεν θα άντεχε τις κακουχίες ταξιδιού ως την Δράμα.

Στο χαρέμι μπήκε κάποια στιγμή όχλος και ζήτησε το νήπιο για να το σφάξει. Οι γυναίκες του χαρεμιού κάνανε τότε τείχος λέγοντας πως θα πρέπει πρώτα αυτές να σκοτώσουν για να πάρουν το νήπιο. Μετά από καιρό όταν ο Μπότσαρης έμαθε το γεγονός έστειλε τα λύτρα και η Κατερίνα ελευθερώθηκε και οδηγήθηκε σε ασφαλές μέρος.

Όταν η Κατερίνα Μπότσαρη μεγάλωσε έφτασε σε συγγενείς της στην Αθήνα που ήταν πλέον η πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου.

Όταν η βασίλισσα Αμαλία έμαθε πως η κόρη του Μάρκου Μπότσαρη βρισκότανε στην Αθήνα ζήτησε να συναντήσει την κοπέλα. Πράγματι παρουσίασαν στα ανάκτορα, στην βασίλισσα την Κατερίνα. Η Αμαλία θαύμασε την ομορφιά, την κομψότητα και τους τρόπους της κοπέλας. Η τοπική φορεσιά της Ηπείρου που φορούσε η κοπέλα άρεσε τόσο στην Αμαλία που την αντέγραψε και την καθιέρωσε σαν βασιλική ενδυμασία. Το κόκκινο χρώμα στα μάγουλα της νεαρής Κατερίνας εντυπωσίασαν την βασίλισσα και εξ αυτού ονόμασε την Κατερίνα σε Ρόζα, όνομα που θα την συνόδευε πλέον.

Η Ρόζα Μπότσαρη έγινε η μία εκ των δυο κυρία των τιμών. Η άλλη ήταν Βαυαρέζα. Σύντομα η Ρόζα γοήτεψε όλο το παλάτι και άρχισε να ακούει προτάσεις γάμου. Συνόδευε την βασίλισσα σε επίσημα ταξίδια σε χώρες της Ευρώπης όπου παντού εντυπωσίαζε για την ομορφιά της, τους τρόπους της, καθώς και από το γεγονός πως ήταν η κόρη του ήρωα Μάρκου Μπότσαρη. Το 1844 στην βασιλική επίσκεψη στην Βαυαρία, στο βασίλειο του πατέρα του Όθωνα, τιμήθηκε από τον βασιλιά Λουδοβίκο Α’ με το παράσημο του χρυσού σταυρού. Ο δε ζωγράφος της αυλής Γιόζεφ Καρλ Στίλερ εκτός από την πρόταση γάμου της ζήτησε να φτιάξει το πορτραίτο της. Η δεύτερη πρόταση έγινε δεκτή και έτσι το πορτραίτο της βρίσκεται σήμερα στο ανάκτορο Νύμφενμπουργκ, στο Μόναχο, στην καλούμενη και «Πινακοθήκη των Καλλονών». Ο ζωγράφος Γιόζεφ Καρλ Στίλερ είχε ζωγραφίσει τις πιο όμορφες γυναίκες της εποχής του. Όλα τα πορτραίτα βρίσκονται εκεί σε αυτή την πινακοθήκη.

Τον πίνακα του Στίλερ με την Ρόζα Μπότσαρη επέλεξαν τα Ρουμανικά Ταχυδρομεία για την ελληνική ενδυμασία σε μία σειρά έξη γραμματοσήμων με αντίστοιχες ενδυμασίες βαλκανικών χωρών με την ευκαιρία της φιλοτελικής έκθεσης 3η Βαλκανφίλα (1971).

Η Ρόζα Μπότσαρη παντρεύτηκε στην Αθήνα τον αξιωματικό Γεώργιο Καρατζά εγγονό του πρίγκιπα της Βλαχίας Νικολάου. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τα δυο όμως πέθαναν σε νεαρή ηλικία. Λέγεται πως ο γάμος της δεν ήταν ευτυχής, ο σύζυγος ήταν αυταρχικός, χωρίς τρυφερά αισθήματα, ίσως και τυραννικός.

Η Ρόζα Μπότσαρη – Καρατζά πέθανε το 1875 σε ηλικία 57 ετών.