Τα γραμματόσημα των στρατοπέδων αιχμαλώτων πολέμου Woldenberg & Grossborn

 

Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης

Κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου λειτούργησαν πολλά στρατόπεδα ποικίλων μορφών και χρήσεων. Υπήρξαν τα φρικτά ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως με θαλάμους αερίων και μαζικές θανατώσεις.

Υπήρξαν όμως και άλλα στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου, συνήθως αξιωματικών και ευέλπιδων. Τα βρίσκουμε συνήθως με αρχικά, τα αγγλικά και αμερικανικά φέρουν τα αρχικά P.O.W. (prisoners of war). Τα γερμανικά αναφέρονται σε oflag με έναν λατινικό αριθμό και ένα γράμμα.

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με δυο τέτοια στρατόπεδα. Το  Woldenberg II C και το Grossborn II D. O λόγος είναι πως τα δυο αυτά στρατόπεδα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, φιλοτελικό και ενδιαφέρον για τον ολυμπισμό.

Εισπρακτέο γραμματόσημο από το στρατόπεδο Βόλντενμπεργκ

Σε αυτά τα στρατόπεδα και στα περισσότερα των αιχμαλώτων πολέμου υπήρχε άψογη εφαρμογή των άρθρων της 3ης συνθήκης της Γενεύης για την μεταχείριση των αιχμαλώτων, οι οποίοι ζούσαν σε ένα αυτοδιαχειριζόμενο περιβάλλον, ανέπτυσσαν τις δραστηριότητες που ήθελαν, συνομιλούσαν σε φιλικούς τόνους με τους «συναδέλφους» που τους κρατούσαν αιχμαλώτους, χωρίς να λείπουν βέβαια τα πικρόχολα σχόλια και οι διαλογικές μπηχτές, οι μεν προς τους δε και αντιστρόφως. Αν κάποιος αιχμάλωτος δραπέτευε και συλλαμβανόταν δεν είχε καμία ποινή παρά μόνο την επιστροφή του στο στρατόπεδο. Οι αιχμάλωτοι είχαν εκλεγμένα συμβούλια που βγάζανε αποφάσεις και τις φέρνανε στους Γερμανούς φρουρούς τους και αντιστρόφως.

Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι ήσαν Πολωνοί, υπήρχαν όμως και πολλοί Γάλλοι.

Επίσης υπήρχαν πολλοί Σοβιετικοί οι οποίοι όμως ήσαν χωριστά αλλού με συνθήκες πολύ χειρότερες από αυτές των Πολωνών και των Γάλλων.

Έχουν γυριστεί μερικές κινηματογραφικές ταινίες που έχουν θέματα εμπνευσμένα από την ζωή και τα γεγονότα στα στρατόπεδα αυτά.

Οι αιχμάλωτοι είχαν οργανώσει δανειστική βιβλιοθήκη, τυπογραφείο, ταχυδρομείο και αθλητικούς αγώνες, μαθήματα φιλοσοφίας και άλλων επιστημών. Στο τυπογραφείο τύπωναν ανακοινώσεις, γραμματόσημα, ταχυδρομικά δελτάρια, προσκλήσεις, εισιτήρια και χαρτονομίσματα τοπικής χρήσης. Υπήρχαν χαράκτες αιχμάλωτοι που χάραζαν σε ξύλο ή σε σαπούνι μήτρες με τις οποίες τύπωναν. Τα γραμματόσημα όπως τα χαρτονομίσματα είχαν τοπική μόνο χρήση όμως τα χρησιμοποιούσαν σε κάθε ευκαιρία, για να προσέλθει πχ κάποιος στο συμβούλιο ή να φέρει πίσω ένα βιβλίο που είχε δανειστεί. Ήταν λοιπόν μία πλήρως δομημένη κοινωνία περίκλειστη από συρματοπλέγματα και φρουρούμενη.

Το 1944 τα συμβούλια των αιχμαλώτων έφεραν προς τους Γερμανούς μία απόφασή τους: Είναι ολυμπιακό έτος και θέλουμε να λάβουμε μέρος στους ολυμπιακούς αγώνες, μερικοί από εμάς είναι ήδη ολυμπιονίκες.

Ολυμπιακό γραμματόσημο από το στρατόπεδο Βόλντενμπεργκ
Η επιγράφή αναγράφει "Ταχυδρομείο Στρατοπέδου, oflag II C

Οι Γερμανοί τους απάντησαν ήρεμα πως λόγω του πολέμου δεν θα διεξαχθούν ολυμπιακοί αγώνες. Οι αιχμάλωτοι ανταπάντησαν πως αφού είναι έτσι. να διεξαχθούν οι ολυμπιακοί αγώνες εδώ στα στρατόπεδα. Θέλανε έτσι να δείξουν πως τα ολυμπιακά ιδεώδη είναι φυλακισμένα σε στρατόπεδα. Η γερμανική διοίκηση όμως αποδέχθηκε την πρόταση και έτσι σε αυτά τα δυο στρατόπεδα διεξήχθησαν «ολυμπιακοί αγώνες». 

Στο Βόλντεμπεργκ άρχισαν στις 23 Ιουλίου και η τελετή λήξης έγινε στις 14 Αυγούστου. 369 αιχμάλωτοι αθλητές αγωνίστηκαν σε 464 αναμετρήσεις. Στους νικητές δόθηκαν διπλώματα και μετάλλια φτιαγμένα από πεπιεσμένο χαρτί!

Ολυμπιακή σειρά από το στρατόπεδο Γκρόσμπορν

Τα δυο στρατόπεδα βρίσκονταν τότε σε γερμανικό έδαφος, στην δυτική Πομερανία. Μετά τον πόλεμο και τα νέα σύνορα στους ποταμούς Όντερ – Νάϊσε η θέση τους βρίσκεται εντός των πολωνικών συνόρων και σε απόσταση μερικών δεκάδων χιλιομέτρων το ένα από το άλλο.

Ταχυδρομικό δελτάριο χαριστικά σφραγισμένο από το Γκρόσμπορν

Το στρατόπεδο Γκρόσμπορν δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1939 σε έναν χώρο όπου υπήρχε προηγουμένως βάση της 19ης γερμανικής στρατιάς του στρατηγού Χάιντς Γκουντέριαν. Κοντά στο σημερινό πολωνικό χωριό Μπόρνε Σουλινόβο. Στέγασε  Πολωνούς και Γάλλους, Την 1η Ιανουαρίου 1945 υπήρχαν 5014 αξιωματικοί και 377 ορντινάτσες. Απελευθερώθηκε στις 5 Μαϊου 1945 από μονάδες του βρετανικού στρατού. Βρέθηκαν λίγοι αιχμάλωτοι με προβλήματα υγείας, οι υπόλοιποι είχαν ήδη απομακρυνθεί σε άλλο σημείο 500 χιλιόμετρα δυτικότερα.

Το στρατόπεδο Βόλντεμπεργκ δημιουργήθηκε το δεύτερο εξάμηνο του 1941 ένα χιλιόμετρο από το σημερινό χωριό Ντομπιέγκνιεφ της Πολωνίας. Είχε στεγάσει 6000 πολωνούς αξιωματικούς και 700 πολίτες, μεταξύ των οποίων τον πρώην πρωθυπουργό της Πολωνίας Καζίμιερζ Σβιτάλσκι. Η έκταση του στρατοπέδου ήταν 25 εκτάρια (250 στρέμματα). Στις 25 Ιανουαρίου 1945 λίγο πριν από την άφιξη του σοβιετικού στρατού το στρατόπεδο εκκενώθηκε και οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν σε άλλα στρατόπεδα.

Αναμνηστικό γραμματόσημο για τα 500 χρόνια από την μάχη της Βάρνας

Έχουν δημιουργηθεί μερικές εξαιρετικές συλλογές με θέμα τα γραμματόσημα των στρατοπέδων Γκρόσμπορν κα Βόλντενμπεργκ και οι «ολυμπιακοί αγώνες του 1944». Οι συλλογές αυτές έχουν εκτεθεί σε φιλοτελικές εκθέσεις ανά τον κόσμο και έχουν λάβει αξιόλογες διακρίσεις.